De sperwer heeft een havikachtig profiel, echter een maat kleiner. Het vrouwtje is ongeveer even groot als mannetje havik, het mannetje sperwer is veel kleiner. Bovenzijde grijs-bruin. Vrouwtje is aan de onderzijde licht met fijne en dichte grijze strepen. Mannetje is aan de onderzijde rossig gestreept. Brede afgeronde vleugels. In de vlucht is de sperwer te onderscheiden van een havik door de rechts afgesneden staart. De sperwer heeft ook een relatief langere staart dan havik en een smallere staartbasis en lijf.

Nestelt vanaf eind april in een nest dat ieder jaar opnieuw gebouwd wordt. Vaak wordt het nest gebouwd in naaldbomen.Vanwege concurrentie met de havik broedt de sperwer nogal verborgen. Broedt om dezelfde reden vaak in redelijk dicht bos.

Specialist in kleine vogels, van mussen en mezen tot lijsters er spreeuwen. Vangt ook wel kleine knaagdieren. Sperwers proberen bij de jacht hun prooien te verrassen, door gebruik te maken van dekking. Het vrouwtje jaagt ook meer in open gebied. Mannetjes jagen vooral op kleine zangvogels, vrouwtjes ook op soorten als merel en spreeuw.

Als er een jagende roofvogel of roofvogel met prooi wordt waargenomen binnen de bebouwde kom, gaat het bijna altijd om een sperwer. De sperwer broedt en jaagt binnen de bebouwde kom. Zelf in het hart van Amsterdam broeden ieder jaar sperwers. In de winter jagen sperwers op vogels die voedertafels bezoeken.

De figuur laar het aantal ingevoerde waarnemingen in de afgelopen jaren zien (Bron: waarneming.nl). Het aantal broedparen is in de afgelopen decennia sterk toegenomen, onder andere door de afname van het gebruik van schadelijke stoffen in o.a. de landbouw. Sperwers zijn gevoelig voor strenge winters. Er broeden ongeveer 4000-5000 paar in Nederland. De sperwer komt verder in bijna heel Europa voor. Nederlandse vogels zijn jaarrond aanwezig. Sperwers in Noord- en Oost-Europa zijn (deels) trekvogels en overwinteren in West- en Zuid-Europa. Houdt van gebieden waar bossen en open gebieden elkaar afwisselen. Oorspronkelijk broedde de soort in naaldbossen. Broedt tegenwoordig echter ook in gemengde bossen, loofbossen en in een stedelijke omgeving. In de winter wordt vaker het stedelijk gebied opgezocht. Is ook waar te nemen in tuinen. Hier komen zangvogels af op het door mensen aangeboden voer.

Sperwers jagen regelmatig in de bebouwde kom. Het komt helaas regelmatig voor dat sperwers zich tijdens de achtervolging van een prooi tegen een raam doodvliegen. De jonge sperwer op de foto is een huis in de Schermer (NH) binnengevolgen. Deze vogel heeft het avontuur overleeft, mede dankzij het adequate handelen van de bewoners.